ZABAWA I JEJ ROLA W ROZWOJU DZIECKA

            Zanim zaczniemy mówić o zabawie należałoby zastanowić się nad tym: Kim jest człowiek, kim  jest rozwijające się dziecko ?

            Zabawa towarzyszy dziecku od najwcześniejszych miesięcy życia: dziecko bawi się grzechotką, potem lalkami, samochodami, klockami aby później „zagrać” różnego rodzaju role w zależności od wieku życia.

            Potocznie to czynności cieszące, bawiące kogoś, pozwalające przyjemnie spędzić czas w formie rozrywki. Jest to działanie wykorzystywane dla własnej przyjemności, oparte na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość. Choć rządzą nim reguły, których treść pochodzi głównie z życia społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznawania i przekształcania  rzeczywistości .

            Odmianą zabawy jest gra, prowadzona według ściśle określonych reguł.

            Zabawa - obok nauki i pracy jest jedną z głównych form działalności człowieka, typową dla wieku dziecięcego. Jako swoisty główny i niezastąpiony rodzaj aktywności dziecka a zarazem środek jego  ekspresji, jest naturalną drogą zaspokajania jego zainteresowań oraz potrzeb: ruchowych, poznawczych, emocjonalnych i społecznych.

            Zabawowa działalność to wrodzona, specjalna metoda uczenia się małego dziecka, poprzez którą  uczy się i zdobywa doświadczenia .Powinna być przesiąknięta wysiłkiem, podobna do pracy, gdyż jest przygotowaniem do niej. Ma też charakter terapeutyczny, służy uwalnianiu się dziecka od napięć i leków, wywoływanych przez środowisko .Jako jedna z metod indywidualnej diagnozy, umożliwia wykrycie wielu zaburzeń dziecka, poznawanie przyczyn i motywów jego zachowania.

            Zabawa jest zjawiskiem społecznym, powstaje i rozwija się pod wpływem otoczenia. Zabawy, gry, rozrywki są kulturowo ekspresyjne. Pozostają w zgodzie z obyczajowością konkretnego społeczeństwa, są one również narzędziem socjalizowania jednostki do danego wzoru kulturowego. Jest odzwierciedleniem poznawanej przez dziecko rzeczywistości .

            Wraz z rozwojem dziecka, zabawa zmienia swój charakter i funkcje, zmieniają się też jej formy oraz treści. Początkowo działalności zabawowe indywidualne, potem wspólne, zespołowe są formą aktywności społecznej. Wprowadzają dziecko w świat zjawisk społecznych, wdrażają do respektowania norm, do współdziałania, sprzyjają kształtowaniu się postaw moralnych oraz systemów wartości. W młodszym wieku szkolnym dzieci preferują gry (często umysłowe), gdyż nie pochłania ich już  sam proces zabawy, lecz jej wynik, który usilnie pragną osiągnąć.

            Według powszechnie przyjętej klasyfikacji, wyróżniamy: zabawy twórcze, tematyczne, iluzyjne, fikcyjne, w role, w „coś”, konstrukcyjne, ruchowe i dydaktyczne. Czynności i sytuacje zabawowe łączą się w łańcuchy tematyczne. Zabawy te przygotowują do percepcji przedstawień  teatralnych, filmów i twórczego czytania. Zabawy konstrukcyjne polegają na wytwarzaniu przedmiotów, obiektów z różnorodnych materiałów bądź z gotowych elementów. Rozwijają zdolności manualne, twórcze myślenie, wytrwałość, przygotowują do świadomego przekształcania rzeczywistości.

            Zabawy ruchowe – wiążą się z wykonywaniem ruchów, głównie lokomocyjnych, wymagających szybkości, zręczności i wysiłku.

            Zaspokajają potrzebę ruchu, zapewniają harmonijny rozwój fizyczny i intelektualny. Gry ruchowe wdrażają do czynnego wypoczynku, uczą współdziałania i szlachetnej rywalizacji. Istotą zabaw  gier dydaktycznych, zwanych umysłowymi, jest rozwiązywanie zadań kończących się określonym wynikiem.

        Współcześnie terminem „gry dydaktyczne” określa się rodzaj gier kształcących różnego rodzaju umiejętności.

        Widzimy więc, że różne rodzaje zabawy zawsze prowadzą do poznania rzeczywistości i zdobycia umiejętności poruszania się w niej niezależnie od wieku życia.

BIBLIOGRAFIA :

M. Dunin-Wąsowicz „O dobrej zabawie” ,Warszawa 1972 r.

W. Dyner , „Zabawy tematycznie w domu i przedszkolu” ,Wrocław 1971r.

W. Okoń „Zabawa, a rzeczywistość”, Warszawa 1987r.

R. Więckowski,”Pedagogika wczesnoszkolna”, Warszawa 1995r.

Opracowała: Justyna Burzyńska, pedagog  FPP-P w Lidzbarku