Grafomotoryka to dla nas złożone czynności psychoruchowe, których przebieg i efekt zależą od poziomu rozwoju funkcji w nie zaangażowanych oraz ich współdziałania. O sprawności grafomotorycznej stanowią, pierwszoplanowo, koordynacja wzrokowo-ruchowa, sprawność manualna i percepcja wzrokowa. Wymaga ona zdolności naśladowania ruchów, wykonywania ruchów sekwencyjnych i precyzyjnych (lewa półkula mózgu). Sprawność rączek dziecka ma olbrzym wpływ na poziom graficzny jego prac. Wszelkie ćwiczenia graficzne poprawiają poziom pisma i rysunków.

Ćwiczenia grafomotoryczne, dla kogo?

• dla dzieci z trudnościami w nauce pisania

• dla dzieci z obniżonym poziomem graficznym pisma

• dla dzieci z powolnym tempem pisania

• dla dzieci ze zbyt mocnym napięciem mięśniowym ręki podczas pisania

• dla dzieci z niskimi umiejętnościami manualnymi

• dla dzieci z zaburzeniami percepcji słuchowej, wzrokowej, rozwoju ruchowego, lateralizacji oraz orientacji przestrzennej.

Jaki jest cel ćwiczeń grafomotorycznych?

Celem ćwiczeń grafomotorycznych jest zwalczenie trudności dziecka w nauce pisania oraz rysowania, wyćwiczenie mięśni odpowiedzialnych za ruchy przy zadaniach manualnych i doprowadzenie płynności, rytmu oraz dokładności pisania do zadowalających efektów.

Jak rozwija się grafomotoryka?

Dziecko w wieku 3 lat:

• Przytrzymuje papier

• Przypadkowość ruchów

• Spontaniczność bazgroty, nie wychodząca poza papier

• Rysuje kreski poziome oraz pionowe

• Próbuje narysować krzyżyk

• Tworzy pierwsze wzory np. dorysowując kreski do koła (słońce)

Dziecko w wieku 4 lat:

• Kopiuje proste wzory

• Potrafi narysować postać z przynajmniej trzema częściami ciała

• Rysuje krzyżyk naśladując czynność innej osoby

Dziecko w wieku 5 lat:

• Prawidłowo trzyma ołówek

• Rysuje trójkąt i kwadrat

• Odwzorowuje proste szlaczki

• Dodaje więcej części ciała w rysunku postaci

• Rysuje dom, drzewo, samochód bez wzoru

• Maluje pędzlem, wycina nożyczkami

Dziecko w wieku 6 lat:

• Lepiej maluje i wycina (skomplikowane kształty)

• Tnie inne materiały niż papier

• Brak płynności ruchów

Dziecko w wieku 7 lat i więcej:

• Ma prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego

• Uczy się pisania w liniaturze

• Pismo jest mało kształtne

• Kreślenie szlaczków jest łatwiejsze

Przygotowanie ręki do pisania, czyli ćwiczenia usprawniające pracę

nadgarstka oraz palców:

Ćwiczenia wspomagające najlepiej przeprowadzać w formie wspólnej zabawy. Podzielone są na kolejne części zgodne z naturalnym rytmem rozwoju sprawności manualnej, przewiduje się także, że nie powinny trwać dłużej niż 15 – 30 minut. Efekt pracy uzależniony jest w dużej mierze od systematyczności ich wykonywania, a także od przekonania dziecka, że jest to łatwe, przyjemne i ciekawe doznanie.

Przykłady ćwiczeń-zabaw poprawiających grafomotorykę dziecka:

• lekkie moczenie końcówek palców w farbie i „deszczowe stemplowanie” kartek w rytm wspólnie śpiewanych piosenek, lub w rytm wymawianych odgłosów deszczu / kap, kap – plum- plum - pac, pac …itp.

• Wydzieranie małych kawałków papieru- np. robienie konfetti

• Wydzieranie małych kawałków papieru i formowanie kuleczek, wylepianie obrazka uformowanymi kuleczkami

• Przygotowanie dla dziecka tacki z bułką tartą/ kaszą manną, rysowanie w niej kształtów palcami i odgadywanie ich

• Przyczepiamy stare gazety na przykład na drzwiach – chodzi o malowanie w pozycji stojącej. Dziecko maluje na przyczepionych gazetach jednym palcem moczonym w farbie

• Obrysowywanie konturów prostych domowych przedmiotów w pozycji stojącej nad stołem. Dziecko samo wybiera określona przez rodzica ilość przedmiotów do zabawy. Narzędziem wskazanym do tego ćwiczenia jest mazak

• Kreślenie linii z zachowaniem kierunku pisania (poziomo, pionowo)

• Ćwiczenia ruchowe usprawniające ruchy ręki, dłoni, nadgarstka i palców obu rąk, np. ruchy kręcenia ciasta / można wspólnie przygotować ciasto na naleśniki

• Rysowanie mazakiem lub malowanie farbami fal, spirali, ślimaczków, kół na starych gazetach

• Kreślenie różnymi technikami linii pionowych, poziomych oraz figur geometrycznych

• Ćwiczenie drobnych ruchów ręki – „solenie” kaszki mannej (tartej bułki) na arkusz kolorowego papieru pokryty klejem. Zadaniem dziecka / i dorosłego / jest zasypanie równomiernie całego arkusza tak, by kaszka przykleiła się do kleju

• Tworzenie mozaik / dowolnych kompozycji z dużych kawałków papieru – można podać kawałki przygotowane wcześniej lub polecić wydzieranie kawałków z kolorowych gazet. Pracę dziecko może uzupełnić „tajemniczymi niespodziankami”, np. patyczkami, wstążeczkami, tasiemkami itp. podanymi przez rodzica

• Tasowanie kart, rozkładanie talii, układanie budowli z kart

• Zapoznawanie z kierunkami: prosto w lewo / prosto w prawo na podstawie zabaw, np. posuwanie pionków po szachownicy lub „sterowanie robotem” przy budowaniu budowli klockowych.

• Na stole rozkładamy pojedyncze strony gazety. Dziecko kładzie na gazecie obie dłonie i starając się poruszać tylko palcami próbuje zgniatać ją na kulkę

• Ugniatanie i zapełnianie plasteliną powierzchni figur geometrycznych

• Wałkowanie i nakładanie stworzonych wałeczków plasteliny na kontury rysunków

• Wycinanie pasków papieru wzdłuż narysowanej linii

• Cięcie bez narysowanej linii wzdłuż krawędzi

• Odrysowywanie przez dziecko różnych przedmiotów o kształcie koła. Gdy są już przygotowane wzory różnej wielkości kółek przystępujemy do wycinania: cięcie po łuku, wycinanie po śladzie

• Malowanie palcami obu rąk jednocześnie. Swobodne zamalowywanie kartki/ malowanie palcami linii pionowych

• Zamalowywanie farbami (jednym kolorem) większych płaszczyzn np. aleja w parku, szeroka jezdnia (należy pilnować kierunku ruchów ręki: góra – dół, lewa – prawa)

• Łączenie wykropkowanych linii

• Precyzyjne kolorowanie odcinków w prostokącie

• Domalowywanie brakujących części – wykorzystanie formy zabawowej. Na przemian (dorosły – dziecko) rysują duże konturowe rysunki tak, by zawsze brakowało widocznego elementu

• Układanie całości z części wg wzoru, np. puzzle

Zanim dziecko zacznie pisać, musi zdobyć naprawdę wiele umiejętności.

 Ważna jest koordynacja całego ciała

 precyzja ruchów

 koordynacja wzrokowo-ruchowa

Ćwiczenia manualne oraz graficzne

(które ułatwią dziecku w przyszłości proces nauki pisania)

♥ wykonujemy ze wszystkimi dziećmi ♥

Tymi, które rozwijają się w normie, a także tymi, które wykazują różnego rodzaju zaburzenia

Bibliografia:

Aneta Domagała, Urszula Mirecka- „Grafomotoryka w diagnozie logopedycznej”

https://mojprzedszkolak.pl/

Aneta Domagała- „Symptomatologia zaburzeń grafomotoryki – uwarunkowania sytuacyjne, trudności w ocenie”