Co to jest grafomotortyka?

Grafomotoryka to dla nas złożone czynności psychoruchowe, których przebieg i efekt zależą od poziomu rozwoju funkcji w nie zaangażowanych oraz ich współdziałania. O sprawności grafomotorycznej stanowią, pierwszoplanowo, koordynacja wzrokowo-ruchowa, sprawność manualna i percepcja wzrokowa. Wymaga ona zdolności naśladowania ruchów, wykonywania ruchów sekwencyjnych i precyzyjnych (lewa półkula mózgu). Sprawność rączek dziecka ma olbrzymi wpływ na poziom graficzny jego prac. Wszelkie ćwiczenia graficzne poprawiają poziom pisma i rysunków.

Ćwiczenia grafomotoryczne, dla kogo?

- dla dzieci z trudnościami w nauce pisania

- dla dzieci z obniżonym poziomem graficznym pisma

- dla dzieci z powolnym tempem pisania

- dla dzieci ze zbyt mocnym napięciem mięśniowym ręki podczas pisania

- dla dzieci z niskimi umiejętnościami manualnymi

- dla dzieci z zaburzeniami percepcji słuchowej, wzrokowej, rozwoju ruchowego, lateralizacji oraz orientacji przestrzennej.

Jaki jest cel ćwiczeń grafomotorycznych?

Celem ćwiczeń grafomotorycznych jest zwalczenie trudności dziecka w nauce pisania oraz rysowania, wyćwiczenie mięśni odpowiedzialnych za ruchy przy zadaniach manualnych i doprowadzenie płynności, rytmu oraz dokładności pisania do zadowalających efektów.

Jak rozwija się grafomotoryka?

- dziecko w wieku 3 lat:

* Przytrzymuje papier

* Przypadkowość ruchów

* Spontaniczność bazgroty, nie wychodząca poza papier

* Rysuje kreski poziome oraz pionowe

* Próbuje narysować krzyżyk

* Tworzy pierwsze wzory np. dorysowując kreski do koła (słońce)

- dziecko w wieku 4 lat:

* Kopiuje proste wzory

* Potrafi narysować postać z przynajmniej trzema częściami ciała

* Rysuje krzyżyk naśladując czynność innej osoby

- dziecko w wieku 5 lat:

* Prawidłowo trzyma ołówek

* Rysuje trójkąt i kwadrat

* Odwzorowuje proste szlaczki

* Dodaje więcej części ciała w rysunku postaci

* Rysuje dom, drzewo, samochód bez wzoru

* Maluje pędzlem, wycina nożyczkami

- dziecko w wieku 6 lat:

* Lepiej maluje i wycina (skomplikowane kształty)

* Tnie inne materiały niż papier

* Brak płynności ruchów

- dziecko w wieku 7 lat i więcej:

* Ma prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego

* Uczy się pisania w liniaturze

* Pismo jest mało kształtne

* Kreślenie szlaczków jest łatwiejsze

Przygotowanie ręki do pisania, czyli ćwiczenia usprawniające pracę nadgarstka oraz palców:

Ćwiczenia wspomagające najlepiej przeprowadzać w formie wspólnej zabawy. Podzielone są na kolejne części zgodne z naturalnym rytmem rozwoju sprawności manualnej, przewiduje się także, że nie powinny trwać dłużej niż 15 – 30 minut. Efekt pracy uzależniony jest w dużej mierze od systematyczności ich wykonywania, a także od przekonania dziecka, że jest to łatwe, przyjemne i ciekawe doznanie.

Przykłady ćwiczeń-zabaw poprawiających grafomotorykę dziecka:

- lekkie moczenie końcówek palców w farbie i „deszczowe stemplowanie” kartek w rytm wspólnie śpiewanych piosenek, lub w rytm wymawianych odgłosów deszczu / kap, kap – plum- plum - pac, pac… itp.;

- Wydzieranie małych kawałków papieru- np. robienie konfetti;

- Wydzieranie małych kawałków papieru i formowanie kuleczek, wylepianie obrazka uformowanymi kuleczkami;

- Przygotowanie dla dziecka tacki z bułką tartą/ kaszą manną, rysowanie w niej kształtów palcami i odgadywanie ich;

- Przyczepiamy stare gazety na przykład na drzwiach – chodzi o malowanie w pozycji stojącej. Dziecko maluje na przyczepionych gazetach jednym palcem moczonym w farbie;

- Obrysowywanie konturów prostych domowych przedmiotów w pozycji stojącej nad stołem. Dziecko samo wybiera określona przez rodzica ilość przedmiotów do zabawy. Narzędziem wskazanym do tego ćwiczenia jest mazak;

- Kreślenie linii z zachowaniem kierunku pisania (poziomo, pionowo);

- Ćwiczenia ruchowe usprawniające ruchy ręki, dłoni, nadgarstka i palców obu rąk, np. ruchy kręcenia ciasta / można wspólnie przygotować ciasto na naleśniki;

- Rysowanie mazakiem lub malowanie farbami fal, spirali, ślimaczków, kół na starych gazetach;

- Kreślenie różnymi technikami linii pionowych, poziomych oraz figur geometrycznych;

- Ćwiczenie drobnych ruchów ręki – „solenie” kaszki mannej (tartej bułki) na arkusz kolorowego papieru pokryty klejem. Zadaniem dziecka / i dorosłego / jest zasypanie równomiernie całego arkusza tak, by kaszka przykleiła się do kleju;

- Tworzenie mozaik / dowolnych kompozycji z dużych kawałków papieru – można podać kawałki przygotowane wcześniej lub polecić wydzieranie kawałków z kolorowych gazet. Pracę dziecko może uzupełnić „tajemniczymi niespodziankami”, np. patyczkami, wstążeczkami, tasiemkami itp. podanymi przez rodzica;

- Tasowanie kart, rozkładanie talii, układanie budowli z kart;

- Zapoznawanie z kierunkami: prosto w lewo / prosto w prawo na podstawie zabaw, np. posuwanie pionków po szachownicy lub „sterowanie robotem” przy budowaniu budowli klockowych;

- Na stole rozkładamy pojedyncze strony gazety. Dziecko kładzie na gazecie obie dłonie i starając się poruszać tylko palcami próbuje zgniatać ją na kulkę;

- Ugniatanie i zapełnianie plasteliną powierzchni figur geometrycznych;

- Wałkowanie i nakładanie stworzonych wałeczków plasteliny na kontury rysunków;

- Wycinanie pasków papieru wzdłuż narysowanej linii;

- Cięcie bez narysowanej linii wzdłuż krawędzi;

- Odrysowywanie przez dziecko różnych przedmiotów o kształcie koła. Gdy są już przygotowane wzory różnej wielkości kółek przystępujemy do wycinania: cięcie po łuku, wycinanie po śladzie;

- Malowanie palcami obu rąk jednocześnie. Swobodne zamalowywanie kartki/ malowanie palcami linii pionowych;

- Zamalowywanie farbami (jednym kolorem) większych płaszczyzn np. aleja w parku, szeroka jezdnia (należy pilnować kierunku ruchów ręki: góra – dół, lewa – prawa);

- Łączenie wykropkowanych linii;

- Precyzyjne kolorowanie odcinków w prostokącie;

- Domalowywanie brakujących części – wykorzystanie formy zabawowej. Na przemian (dorosły – dziecko) rysują duże konturowe rysunki tak, by zawsze brakowało widocznego elementu;

- Układanie całości z części wg wzoru, np. puzzle;

Zanim dziecko zacznie pisać, musi zdobyć naprawdę wiele umiejętności. Ważna jest koordynacja całego ciała, precyzja ruchów oraz koordynacja wzrokowo-ruchowa. Ćwiczenia manualne oraz graficzne, które ułatwią dziecku w przyszłości proces nauki pisania, wykonujemy ze wszystkimi dziećmi – tymi, które rozwijają się w normie, a także tymi, które wykazują różnego rodzaju zaburzenia.

Bibliografia:

Aneta Domagała, Urszula Mirecka- „Grafomotoryka w diagnozie logopedycznej”

https://mojprzedszkolak.pl/

Aneta Domagała- „Symptomatologia zaburzeń grafomotoryki – uwarunkowania sytuacyjne, trudności w ocenie”